Maandag j.l. zat ik aan tafel met een jongeman, die aan
kickboksen doet en vele uren doorbrengt op websites en fora waar ‘boze’ meningen
worden gedeeld en geventileerd. Echt besproken hebben we het niet, wie de
verkiezingen in de VS ging winnen. Mijn tafelgenoot monkelde dat hij een paar
weddenschappen had afgesloten. Er bestaat bij mij weinig twijfel dat tegen een Clinton overwinning was gespeculeerd.
Tussen ons is niet gewed, die avond. Zo gaan we niet met elkaar om.
En toen …..
‘Dit is geschreven in ongekende zwaarmoedigheid en immer
toenemende wanhoop; toen de schrijver 3½ dag niet had gedronken; (…)’. Woorden
van Reve in ‘Brief door tranen uitgewist’*, die spontaan opkwamen, woensdag
j.l. en de dagen daarna. Ik kon het niet vatten dat Donald Trump is verkozen en
niet Hillary Clinton. Maar, ik heb bemerkt dat redding althans opheffing uit het
Reviaanse gevoel mogelijk is door het ook niet te willen begrijpen.
Ik snap intussen, dat mijn tafelgenoot, door te kickboksen – en de ‘omgang’ die
dat oplevert – en door bekendheid met wat er aan vitriool, gekte en gewoon
extreme meningen aangeboden wordt op VS-based sites en fora van genoemde signatuur,
veel beter weet wat er daar in de VS gist, buiten zes of zeven grote stedelijke
regio’s, dan veel sophisticated stemmingpeilers. Ik snap intussen, dat ik leef
in een ‘bubbel’. Leven in een bubbel. Zo worden ikzelf en mijns gelijken nu afgedaan,
niet eens meer denigrerend zozeer, als wel bij
wijze van definitieve buiten toepassing verklaring op de werkelijkheid. De
bubbel – The Bubble, dus – is gebarsten, zo kon ik lezen in de NYT, een
overduidelijke ‘bubbel-krant’, snap ik intussen.
Geprikkeld door deze existentiële excommunicatie, besloot ik
buiten de bubbel te treden en rond te kijken. Een kantooruitje bracht mij,
jaren geleden, vanuit Amsterdam, al op een Urban Safari in Rotterdam, maar iets
zei me dat louter herhaling daarvan nu niet zou volstaan. Het ware ‘extra-bubbelaire
gebeuren’ speelt zich trouwens af op internet, zei mijn tafelgenoot die ik natuurlijk
(nader) raadpleegde. Hij verschafte een lijstje met webadressen.
En zo ben ik een paar nachten, waarin ik toch niet kon slapen omdat het
ondenkbare, dat toch was gebeurd, door mijn hoofd spookte, op www-tour gegaan
langs het vitriool, de gekte en de gewoon extreme meningen. Een Extra-bubbelaire
Internet Safari. In de plaats van leeuwen en hun gebrul in Afrika of de ‘Medelanders’
met hun veeltalige uitingen in de Afrikaanderwijk, de ‘Wutbürger’ en hun
stemverheffingen in ‘Heartland America’. Deels volkomen normale lui. Deels op
het oog volkomen normale lui, waardoor het totaal ongerijmde van hun meningen
en wereldbeschouwing te meer opvalt. Deels openlijke geweldaanbidders, godsdienstwaanzinnigen,
racisten, wapen-fitisjisten, Manicheïsten, samenzweringtheoretici of alleen
maar ontkenners van van alles en nog wat of juist ingewijden in van alles en
nog wat, en dikwijls dit alles tegelijk. Weinig boekenwijsheid. Weinig boeken. Maar
allemaal geheel of deels afgesloten van de werkelijkheid, mijn werkelijkheid,
inderdaad.
Een leerzame tocht. Een heilzame tocht ook.
Ik ga lekker de schuld voor het VS verkiezingsdebacle helemaal niet (ver)leggen
bij het eigen kamp (een neiging waaraan ik veel toegegeven zie worden). Trump’s
overwinning had gewoon niet moeten gebeuren. Hillary Clinton, mét haar manco’s,
was de veel beter gekwalificeerde kandidaat en Trump had het al niet moeten
worden vanwege zijn klaarblijkelijke absolute ongeschiktheid, zijn verrotte
moraliteit en zijn meer dan onfatsoenlijk campagnevoeren.
Er is een marge waarbinnen hyperbolische retoriek en gemene trucjes in het
kader van verkiezingen kunnen en moeten worden geaccepteerd. Maar er is geen
onderscheid ten principale, waardoor inzet van een gewapende knokploeg absoluut niet kan, nooit
niet, maar ieder mate van verbaal geweld altijd wel moet kunnen. Ook woorden
zijn ‘echt’, zeg ik Jelle Brandt Corstius na**.
Demonisering, haatzaaien en extreme kwaadaardige desinformatie waren vast en overwegend
bestanddeel van de Trump campagne. Een zweterige zaal vol blanken in ‘Hillary
for Prison’ T-shirts die uit duizenden kelen ‘lock her up!, lock her up!’
scandeert, pleegt verbaal geweld, lijkt op ‘Neurenberg’. Als techniek om de
mensen te mobiliseren en verkiezingen te winnen heeft de aanpak zich bewezen,
zeker. Maar hij had zich destijds, in de jaren dertig, al bewezen en dat gold
tot voor kort als een waarschuwing.
De nu weer zijdens Trump gepredikte ‘verzoening’ is niet anders dan een oproep,
zo niet een bevel, het gepleegde geweld te accepteren. Echte verzoening na
geweld – zie de ‘verzoeningscommissies’ – vraagt om te beginnen dat de
geweldpleger erkent geweld te hebben gepleegd en normen te hebben overschreden.
Niks van dat alles bij Donald Trump. En het is ook maar de vraag of het ontstoken
vuur van racisme en haat jegens minderheden zich even makkelijk laat uitdoven
als de lichten in genoemde zweterige zaaltjes.
Voorspelbaar schieten de werkeloze en verarmde witte Wutbürger geen steek op
met Trump: een zeventigjarige onroerend goed miljardair, afgedaald uit een
marmeren appartement 40-hoog in NY, die arbeiders tot één jaar geleden alleen
kende van ontslaglijsten in faillissement en als zo klein mogelijk te houden kostenpost
op de V&W-rekening, met als enige oplossing voor hun ellende een soort ‘Kriele,
Krale Rozenmond, ik wou dat de fabriek hier weer stond’. Ik zeg: Tant pis, stommelingen!
Ze moeten maar tevreden zijn met die ene
fantastische avond, in een zweterig zaaltje, tussen lotgenoten, als één opgewonden
lichaam à la Neurenberg, ‘lock her up!, lock her up!’ scanderen (nota bene aan
het adres van de kandidaat die wel iets voor ze had kunnen betekenen).
Ik denk trouwens dat Trump zelf het ultieme vonnis zal
vellen over zijn aanhang door ruim binnen de 4 jaar van zijn landslide mandaat alle
belangstelling voor het baantje te verliezen. Uit verveling. In een ADHD
variant op ‘de weg, niet de bestemming’.
Zo ben ik teruggekeerd en ik trof de bubbel, anders dan werd
beweerd, geheel in tact. Godlof. En ik heb me weer erin genesteld als in een vertrouwde
biotoop van gelijk en geluk.
* Gerard Reve, Nader tot U (Van Oorschot,
1966)
** Jelle Brandt Corstius, As in Tas (Das Mag Uitgevers,
2016)
