De kruitdamp na de verkiezingen van november is opgetrokken. Maar het stof is nog niet gaan liggen. Tijd voor een echte beschouwing, na alle heupschoten heet van de naald.

Nederland maakte een ruk naar rechts op 22 november 2023. De ‘stem van het volk’, waarnaar eindelijk werd geluisterd, zo heet het alom. Onzin. Goeddeels onzin. De gedachte rust op een onjuist causaal verband, dat weldenkend Nederland door luiheid of kortzichtigheid helaas niet meteen, frontaal heeft bestreden. En dat nu de ‘framing’ vormt waardoor de wedstrijd tegen extreem rechts vanuit een 2 – 0 achterstand moeten worden begonnen.
De ‘stem van het volk’ verwoordt namelijk vooral wat de politici dat volk influisteren en laten zien. Wilders heeft al decennia lang zijn gif en grieven en desinformatie inzake moslims, asielzoekers en migranten uitgestort over de toehoorders en kijkers van het Nederlandse volk. Die taal en beeldvorming hebben wortel geschoten. Het volk praat na, doet na. De PVV overwinning weerspiegelt geen spontaan, uit niets ontstaan stemgeluid van de kiezer. Het is vooral een echo, van de eindeloos herhaalde giftige, leugenachtige praatjes van de PVV, van Wilders.
Met andere input had ‘het volk’ een andere echo laten klinken, is mijn stelling. Er is trouwens wetenschappelijk onderzoek gedaan naar dit fenomeen van oorzaak en gevolg. Ik heb er over gelezen, maar kan geen bron vermelden. Dat is ook niet nodig, omdat het bewijs voor het grijpen ligt.

Coladrankjes, reizen naar Turkije, cruises, hamburgers, in de rij voor tentoonstellingen over Vermeer, noem het maar. Je kunt de mensen tot alles krijgen, door reclame. Daarom bestaat reclame en wordt er zo veel geld aan uitgegeven. Bedrijven leveren waar vraag naar is. Maar ze weten donders goed: vraag is geen god gegeven omstandigheid, geen ‘menselijke conditie’. Vraag naar goederen en diensten creëer je, door reclame.

Het is niet anders met politieke ‘producten’, waaronder rattenvangerij en populisme.

En wat is nu opmerkelijk? Het amorele bedrijfsleven, dat ons bedelft onder hamburgers etc. en ons hersendood naar en over verre zeeën vervoert, de blockbuster culturele sector die ons verveeld en doodmoe langs schilderijen laat lopen, zij zijn eerlijker over hoe het werkt dan die andere sector waarin het gáát over moraliteit: het politieke populisme. McDonalds c.s. zullen nooit denken of zeggen dat ‘de stem van het volk’ roept om hamburgers, cruises, of schilderijen van Vermeer. Zij denken in termen van vraag die zij succesvol hebben gecreëerd, door reclame.

Wilders heeft 20 jaar reclame gemaakt voor vreemdelingenhaat, uitsluiting en verploerting van het publieke debat. Op 22 november 2023 bleek er eindelijk voldoende vraag gecreëerd naar het politieke product vreemdelingenhaat, uitsluiting en ploertigheid. En Wilders kan leveren. Wilders zal leveren. Maar kom me niet aan met het smoesje, die foute causaliteit, dat ‘het volk z’n stem heeft laten horen’.

En daarom moet ‘links’ zo snel mogelijk met een ander, eigen verhaal komen. Met eigen reclame dus. Om een andere echo te krijgen. Om een andere politieke vraag te creëren.

Een volgende mythe nu, die helaas de status van (voldongen) feit heeft verworven. Ook weer door luiheid en kortzichtigheid van weldenkend Nederland: dat het platteland zucht onder gebrek aan respect en empathie van de (rand)stedelijke opiniemakers en bovenbazen, voor het gemak samengebracht in de term ‘elite’.
Laat Oost Groningen en Heerle even terzijde. Ga naar de dorpen en kleine plaatsjes in de ‘buitengebieden’. Kijk om je heen. Eén vertoon van welvaart, welbevinden, orde en culturele onverstoorbaarheid voor de ‘gekkigheden’ en hype’s in ‘het westen’. Het kan goed zijn dat in kringen van de (rand)stedelijke elite groot dedain bestaat voor die buiten-(rand)stedelijke landgenoten. Deze kunnen echter overduidelijk heel goed zonder ‘respect’ uit Amsterdam en Den Haag en de provinciesteden. Ik vraag me zelfs af of het (rand)stedelijke dedain überhaupt aankomt, daar voorbij Amersfoort en de gemeentegrens. En ook hier geldt de ontvangsttheorie als we gaan kijken of er wat te problematiseren valt. Wel disrespect opgestuurd, maar niet aangekomen, dan is er eigenlijk niks aan de hand (behalve dat het opsturen dan tamelijk futiel en zielig is).

Remkes signaleerde dat de Groninger aardbeving slachtoffers zich genaaid en miskend voelen. Dat zal kloppen. Maar overigens is het gewoon een mythe dat men in de buitengebieden reikhalzend uitkijkt naar ‘respect’ vanuit de randstad, de universiteitsstad of de grote stad en lijdt onder de ontbrekende of gebrekkige aanvoer daarvan. Of de buitenlui er inmiddels zelf echt in geloven, daar geloof ik dus niets van. Ze lijken mij te nuchter voor een goed minderwaardigheidscomplex. Maar de stelling, de mythe is met zekerheid een succesvol ‘frame’ waarmee de BBB in één klap de eerste Kamer heeft veroverd en nu namens de agro-industrie alle inperking van de milieu en natuur verpestende veehouderij kan saboteren. Agro-industrie zocht vrouw en heeft haar gevonden.

En dan, als laatste maar eigenlijk als eerste, Geert Wilders.

In het gelijknamige toneelstuk, laat Shakespeare Richard III binnen het bestek van 225 versregels, lady Anne, echtgenote van de troonopvolger Edward (die samen met koning Henry VI door Richard werd vermoord), in een gesprek náást de kist van de koning nota bene, met mooie praatjes overhalen om zijn, Richards, ring te dragen bij wijze van verloving.

Het loopt, sterk verkort en in Anne’s tekst, van
Foul devil, for God’s sake hence, and trouble us not
For thou hast made the happy earth thy hell,
Filled it with cursing cries and deep exclaims,
If thou delight to view thy heinous deeds,
Behold this patters of thy butcheries.

via
Arise, dissembler; though I wish thy death
I will not be thy executioner

naar (de ring aangenomen hebbend)
With all my heart; and much it joys me too
To see you are become so penitent.

Niet geloofwaardig, vond ik in 1985 toen ik het boekje* kocht en las. Zo snel laat je je toch niet omlullen, door de moordenaar van je man en schoonvader, een leugenaar, een poseur, met een bochel ook nog.
Excuses, William S! Ik weet inmiddels beter. Je kunt als politicus twintig jaar feiten verdraaien, mensen tegen elkaar opzetten en haatzaaien en alle fatsoensnormen stukslaan. En evengoed wind je dan in het tijdsbestek van een paar maanden – korter dan 225 versregels, zou ik denken – met zoete broodjes een Kamermeerderheid aan zwakke zielen om je vinger, zodat ze jouw (rege)ring gaan dragen. Evenmin als de bochel dat was voor de onbenullige Anne, is de potsierlijke geblondeerde kuif voldoende waarschuwing gebleken voor de onbenul Pieter Omtzigt – vooral voor Pieter Omtzigt** – dat het niet in de haak is.

Geert Wilders. Koning Richard III van vaderlandse bodem.



*   Shakespeare, Richard III, The New Pinguin
** Van der Plas en Yeşilgöz hebben Wilders’ ring ook aangenomen, maar in een minder onbenullige rol, namelijk van medepleger