BalieBreed reisde dit jaar voor de zomervakantie naar het
westen, naar Engeland, meer precies het zuiden daarvan, voor een rondrit. Naar
Engeland, om er nog eens in te komen met het gemak vergund aan EU burgers,
voordat de Brixit zich voltrekt dus. Naar het zuiden in een gok dat Schotland
weldra onafhankelijk zal zijn en dan een goedkope derde-wereld bestemming
wordt, waar het goed toeven is met harde valuta in de knip. Dat was een
misrekening, weten we intussen.
Ik kende van Engeland vooral enkele luchthavens en
onmiddellijke omgeving, waar ik menig keer overleg moest voeren met financiële
en legal haaien overal vandaan; in van het daglicht afgesloten ruimtes zodat de
aanwezige roofvissen in hun eigen tijdzone konden blijven zwemmen. Op weinig
afstand van die biotoop, toont zich een land dat inspireert en tot nadenken
stemt, zo werd ervaren.
Het begint al heel basaal. Hoe vaak zag ik niet Rutte en Cameron in enige
setting elkaar op de schouders slaan als gelijken? Misschien onbewust ga je dan
toch, ergens, in weerwil van wat je weet, menen dat de door hen
vertegenwoordigde landen zo’n beetje van gelijke omvang zijn. En doordat
afstanden in mijlen worden aangegeven, blijft die mening aanvankelijk overeind,
eenmaal aangekomen aan de overkant. Maar het is niet waar. Er is een
aanzienlijk verschil, dat ontnuchterend werkt. Ik zie niet uit naar het
volgende onderonsje van de heren, als mijn Trots op Nederland te lijden zal
hebben van Cameron’s virtuele schaduw waarin ik onze premier nu zal waarnemen,
hun overeenkomstige lichaamslengte en even krachtige schoudermeppen
niettegenstaande.
In en rond Londen wordt 70% van het VK BNP gegenereerd
waarvan de helft in eerder genoemde haaiensector. Dat is zichtbaar, waarmee ik
bedoel: zichtbaar dat het geld in de periferie niet wordt verdiend. Het
overheersende beeld in de steden daar is: shabby geklede, te dikke inwoners en
rotzooi zaken om in te winkelen, waaronder veel goede doelen-outlets met
tweedehands spullen voor een prik. BalieBreed kocht er voor weinig een theepot
die was vergeten. De vraag rijst hoe lang men in die gebieden – naar schatting
60% van het VK grondgebied – het contrast nog pikt met de spending spree zonder
einde ter hoofstede. Daarop ingeschoten nu vanwege Schotland, kan Cameron ze
wellicht onafhankelijk maken, zodat het leventje in de andere
40% niet wordt verpest door aanspraken op herverdeling. Wellicht iets voor
Rutte om zijn ambtsgenoot over te tippen, als er een stilte valt tussen twee
schouderklappen door.
In het buitengebied valt op hoe vitaal dit is, óók in de overigens zwaar
depressieve periferie. Ieder gehucht heeft een pub en met wat goede wil ook een
winkel. Naar verluidt hebben ze het moeilijk. Het verschil met de kaalslag in
Nederland is evenwel voorlopig nog frappant. Minder plezierig is het totale
verkeersinfarct dat zich tweemaal daags voordoet op de aanvoerroutes naar de dorpen,
door het woon/werk-verkeer. Maar je kunt geen cake eten én houden, weet ik. Ook
begrijp je meteen dat London het Mekka is van de hedgefondsen en hun managers.
Het topsegment gaat natuurlijk per helikopter naar z’n werk. Maar allemaal
hebben ze onvermijdelijk en als vanzelf, door jarenlange dagelijkse oefening
achter het stuur, leren scheuren tussen de heggen door en dat gaat in je hoofd
en handen zitten, zo niet in de genen. Aanbieders vanuit meer open streken –
denk aan omgeving Amsterdam of Frankfurt –
zijn bij voorbaat geen partij voor het financiaille in Londen. Om de
onttakeling van de Zuid-as als financieel centrum moeten we dus niet treuren.
Dat was toch uiteindelijk niets geworden, tenzij we de wegen naar Laren en
Aerdenhout weer net niet tweebaans maken en strak ingesnoerd met struikgewas en dan pas
na lange incubatie. Dit moet Rutte tot troost zijn.
Naast al dit geografische en financiële, kwamen er inzichten meer op mentaal en
politiek terrein. Een eerste betreft de in alles te ervaren continuïteit van de
geschiedenis van Engeland. In brede lagen van de Engelse bevolking zal men zich
weinig meer bekommeren om Hastings en Cromwell
of er schijt aan hebben. Morrissey bezong zijn afkeer*. Maar continuïteit
is alom. Registers van pastoors gaan terug tot in 1200. Regimenten houden hun aandeel
in de slag bij Blenheim levend. In Salisbury Cathedral kan de Magna Carta
worden bekeken. En er staat gewoon ontzettend veel ouds – mooi en zooi –
overeind, omdat er weinig kapot is gemaakt in al die eeuwen, te weinig denk je
soms. Het andere inzicht gaat over een bijzonderheid die bijna wijst op een soort
wet van Angelsaxische geopolitieke osmose. Engeland werd in 1066 (Hastings)
veroverd door Willem, vanuit Frankrijk. Geen honderd jaar later spraken de
veroveraars geen Frans meer en voelde Frankrijk zich bezet door Engeland. Heel
symbolisch laat Hardy het geslacht van Ridder d’Ubberville uiteindelijk verworden
tot de sloeber Durbeyfield. En de geschiedenis heeft zich herhaald, in turbo.
De EEG – tot dan een Frans en Franstalig feestje – breidde in 1973 uit naar het
VK, een soort verovering toch weer. Maar inmiddels voelt het continent zich
weer bezet door Engeland en zijn taal. Misschien was dat hetgeen De Gaulle, een
man met historisch besef en litterair benul, voorzag toen hij dwarslag.
Whatever, in een gedurfde à contrario redenering – en even gedurfde
herwaardering van de Battle of Britain – kan Rutte misschien gaan stellen dat
juist ná een Brixit, de EU het Britse eilandenrijk zal kunnen behouden en
knechten. Met Duits als nieuwe lingua franca, dat wel. Iets om niet te bespreken met Cameron, dunkt
me, ook al vallen er nog zo veel stiltes tussen de schouderklappen.
* You Are
the Quarry (2004), ‘Irish Blood, English Heart’
