Het interview met de voorzitter van de Raad voor de
rechtspraak, Frits Bakker, in het Advocatenblad van oktober, moet baliebreed voor
opluchting hebben gezorgd. Nooit meer stukken in zevenvoud naar de rechtbank brengen,
straks. Alles gaat dan digitaal. DIGITAAL!!! Mijn kantoor gebruikt trouwens Falk.
Daarin zijn we dan ook uniek, weet ik. Maar OK, OK, dat indienen van stukken even
daargelaten, was het verhaal van Frits Bakker – over KEI (‘Kwaliteit en
Innovatie’) – natuurlijk evengoed een onmiskenbare aankondiging van grootscheepse,
ingrijpende automatiseringsslagen in de rechtspraak.
Een mega ICT klus dus.
Ocharme ….. Soms worden initiatieven gelanceerd onder een onverdiend slecht
gesternte. Juist dezer weken werd gecanoniseerd dat vrijwel géén ICT project
binnen de overheid iets anders oplevert dan enorme rekeningen, frustratie en
een later-dan-halverwege ommekeer om nog iets van functionaliteit binnen de
betreffende dienst te redden, al is het dan ‘the old way’. En nu gaat de Raad
met volle kracht vooruitgangs-geloof en in een onvervalste aanval van ICTitis
het analoge huis van de rechtspraak onderhanden nemen.
Ik wil eerlijk zijn. De voorstellen binnen KEI bevatten veel zinnigs, zo op het
eerste gezicht. Ik heb ooit een ‘moderne’ dagvaarding willen maken, in
begrijpelijke taal. Snel van afgezien, toen de vragen vanuit het
deurwaarderskantoor en de griffie bleven komen. Dus toch maar weer ‘Heden, de
…’. De gedachte om in plaats van ‘comparitie van partijen’ en ‘dagvaarding’ te
gaan werken met voor de gemiddelde
burger wel begrijpelijke termen – Frits hield ze nog even in de mouw – valt toe
te juichen. Kei goed. De malicieuze commentator zal zeggen: op die punten valt
zelfs met ICT niet veel rampzaligs aan te richten. Maar zo eentje ben ik niet.
Meer moeite kost een gunstig onthaal van de voorgespiegelde magistratelijke
werkzaamheid, werkkamer en zittingszaal
zonder papieren dossier. Althans zonder rechter met papieren dossier. Althans dit alles in combinatie met het woord
’kwaliteit’. Althans in de ouderwetse betekenis
van dit woord. Ik weet van ‘ketenpartners’ (over het corrumperende van
dit woord en alles wat het vertegenwoordigt een andere keer) – DAS en bepaalde
hipster-advocatenclubs actief op hipsterrechtsgebieden – die papierloos werken.
In de trein zie ik hoe binnen twee generaties – sneller dus dan destijds bij die
vinken op de Galapagoseilanden – jongeren schijnbaar blind en onwaarschijnlijk
snel op de smartphone kunnen roffelen met hun duimen, waarmee ouderen net de
oppositie kunnen volbrengen. Het kán hard gaan. Maar dat een meerderheid van de
huidige zittende magistraten binnen afzienbare tijd een wat omvangrijker
dossier goed tot zich neemt ‘vanaf scherm’ en met dat scherm als enige bron van
raadpleging goed een zitting leidt, ook dán werk van kwaliteit levert dus, dat
gaat er bij mij niet zo makkelijk in. Desgevraagd
geven lieden die het kunnen weten mij
aan dat op werplekken waar meerdere, complexe stukken in samenhang moeten
worden bekeken, ten minste twee beeldschermen met split screen mogelijkheid
vereist zijn én onvermijdelijk een deel geprint moet worden. Zit dat in de
plannen van KEI?
En zoals vaker werkt de empirie niet erg mee. Niet alleen in de coulissen, maar
gewoon in het openbaar beluister ik dat veel rechtbanken en hoven al moeite
hebben om de telefoon voldoende in de lucht te houden. Uitval van (toegang tot
de) automatiserings-systemen is daar alles behalve een incidenteel ongemak. Wat
moet dat worden als straks, als alle papier wordt geweerd, het rechterlijke computerscherm
regelmatig op zwart gaat? En dan is er de serieuze mogelijkheid dat, simpelweg
door de manier waarop wij fysiologisch in elkaar steken, lezen vanaf scherm
niet hetzelfde begrip oplevert als lezen vanaf papier.* Frits Bakker onderkent
dat bepaalde producties van exotisch formaat – bouwtekeningen – een aparte
behandeling behoeven. Wezenlijker lijkt mij dat er meer algemeen voldoende basis
is – wetenschappelijk én ‘op de werkvloer’ – om de voorgenomen veranderingen
door te voeren.
Een stokerig stemmetje in mij sist daarom dat KEI gaat worden doorvoerd, niet
opdat daarmee hoge kwaliteit van werken behouden of herkregen wordt, maar omdat
de Raad en Frits Bakker zich neerleggen bij het opgetreden kwaliteitsverlies
als gevolg van bezuinigingen en nog zo het een en ander, en het werk op dát
niveau met toegesneden, veel goedkopere middelen willen laten uitvoeren. Nou,
voor dat geval – als het toch niet echt kan verdommen hoe er wordt beslist áls er maar wordt beslist – heb
ik een tip, courtesy minister Asscher: de robotrechter. Een beheerste, geblinddoekte
avatar die louter digitaal gevoed wordt met woord en wederwoord en die binnen
een paar minuten mondeling vonnis kan wijzen, met gebruik van de text-to-speech
techniek die we kennen van google navigatie (even wennen en desnoods wat harder
zetten). Als eerste te gebruiken natuurlijk in eenvoudige zaken, waarbij ik
spontaan denk aan de Ondernemingskamer en octrooigeschillen. Kwestie van wat algoritmes ontwikkelen.
Dan gaan we serieus geld overhouden, wat zeg ik: geld verdienen! Bedenk de
mogelijkheden van het real-time volgen van het (elektronische) afwegingsproces,
waarvoor niet alleen de leukste en spannende visuele app’jes zullen kunnen
worden gemaakt, maar dat ook gelinkt kan worden met goksites in Macau. Die betalen goed. Echt KEI goed.
*
NYT 10.04.2014 Students reading e-books are losing out, study suggests
NYT
13.08.2014 Reading
Literature on Screen: A Price for Convenience?
Parool 21.01.2014 Papier laat
zich het lekkerst lezen
