column

The only
thing that stops a bad guy with a gun is a good guy with a gun. Fameuze quote
van Wayne LaPierre, voorzitter van de NRA. Een waarheid als een koe, ook. En in
ehhh … 18 woorden de duiding van een
schiettuig-koopwoede – aangejaagd nog weer inde Obama jaren – die de VS heeft
gemaakt tot een arsenaal handvuurwapens, waarbij het wachten is op een aanleiding
om daar eens duchtig gebruik van te maken. Is ‘Dallas’ – stad met een reputatie
in schietgeweld gericht tegen de autoriteiten – die aanleiding? Of het begin al
van dat duchtig gebruik? Tenminste toch, is er een verschuiving van een oud en
taai paradigma. Zwarten zijn begonnen met terug te schieten op blanken.

Oud en taai, inderdaad.

Ik haal aan uit de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776: (…) We hold these truths to be self-evident,
that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain
unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of
Happiness. (…). Potverpillepap, dat was niet niks! Meer ‘Monty Python’ evenwel,
dan een werkelijke navolging van de Creator, gegeven dat de toen bestaande
slavenhouderij in het zuiden van de VS gewoon voortduurde. Maar wat hiervan zij,
(zwarte) slaven werden kennelijk onvoldoende als mens gezien, waarmee het door Thomas
Jefferson c.s. beloofde moois aan hun neus voorbij ging. Net als gold voor bijv.
paarden en koeien. Die hadden in het nieuwe land ook wel een rechtspositie, althans
een relevantie rechtens, ergens, maar niet die van en voor mensen.
Is dit iets uniek Amerikaans geweest en dan nog van de 18e eeuw? Echt niet. Volgens
modern inzicht is ‘Whiteness’ – het zijn van Blanke – een sociaal construct. Ik
ben daarin toevallig ervaringsdeskundige. Een dierbare kennis van mijn ouders,
koopvaardijofficier op routes naar o.a. (Apartheid) Zuid-Afrika, die ik ‘oom’
noemde, legde mij rond 1965 eens uit, wijzend op een krantenfoto, dat de afgebeelde
demonstrerende ANC’ers geen mensen waren: energiek bewegende schepsels, schepsels
Gods stellig, maar géén mensen. Echt niet. En bij mijn ‘oom’ was dat geen
discriminatie naar ras of huidskleur. Door mij timide gewezen op succesvolle
zwarte ondernemers en politici in Afrika en elders, gaf hij aan dat dat
natuurlijk wél mensen waren en zelfs geen ‘negers’. Quod erat demonstrandum.
Hoe dan ook: de zwarte slaven hadden in de nieuw gestichte VS een door het
recht onderkende positie, namelijk: a
priori verstoken van de rechten toegekend aan mensen. In de praktijk zal de
behandeling van de zwarte slaven dikwijls beter zijn geweest dan die van
paarden en koeien, maar recht op een betere of andere behandeling hadden ze
niet.

De
Amerikaanse Burgeroorlog trok de zwarte slaaf uit de wettelijke categorie der
‘dingen’ – van de paarden en koeien, dus – in die van de rechtssubjecten, van de
mensen begiftigd met onvervreemdbare rechten, o.a. op leven en vrijheid. En dat
is nooit meer teruggedraaid. Nooit meer eigenlijk
teruggedraaid. Wel zijn, na de vrede in 1865, een paar jaar halfhartige aanzetten
tot feitelijke gelijkberechtiging gevolgd door een eeuw onverbiddelijke ‘Jim
Crow’ wetgeving. Het meest expliciet in de voormalige Confederatie, werd de
zwarte een tweede rangs burger. Erkend door het recht als mens dus, dat wel,
maar tweede rang. Er zullen in die honderd jaar vast méér koeien en paarden
zijn mishandeld en vermoord dan zwarten en op enig punt zal dat, althans mede, te
maken hebben met het idee, bij de sociaal geconstrueerde ‘Blanken’, dat zwarten
tweede rangs mensen zijn. Ik denk
intussen dat de rechtspositie van de zwarten en rechtsovertuiging bij de
Blanken in deze periode het meest overeenstemden.

De jaren 60
van de vorige eeuw brachten de burgerrechtenbeweging. Zwarten werden formeel gelijkberechtigde
mensen. Een stap te ver, voor veel Blanken (inmiddels ook bijv. Ieren en
Italianen omvattend, eerder niet als Blanken beschouwd). Formeel
gelijkberechtigd. Tot nu eigenlijk, werd de feitelijke positie van zwarten in
hoge mate hierdoor gekenmerkt dat zij, in strijd met het recht, dat wel, klein
werden gehouden, buitengesloten en opgesloten, niet in de laatste plaats via
beleid en geweld van de zijde van politie en justitie.

Eerst (grond)wettelijk überhaupt geen mens, dan wettelijke tweede rangs burger
en tenslotte onder de duim gehouden in strijd met de wet. Het tweede en derde veelal
door of met goedvinden van de Blanke – let wel: als sociaal construct – politie,
die voor veel zwarten daarom niet meer of anders is dan verzameling bewapende
bad guy’s. Vervolgens kwam er, in snelle opvolging, Trayvon Martin, Tamir Rice e.v.
en ‘Minnesota’. En nu is er ‘Dallas’. Een wijziging van paradigma, als gezegd. Weer
een Onafhankelijkheidsverklaring, eigenlijk. En weer over een ‘ self-evident
truth’, namelijk dat bijna 250 jaar na Thomas Jefferson, het voor zwarten tijd wordt
om afscheid te nemen van de hun door de Blanken gegeven rechtspositie. Tijd wordt om terug te slaan. En dus, volgens de
koeienwaarheid van Wayne LaPierre, naar de bewapende bad guy’s van de politie terug
te schieten. Koeienwaarheden leiden
namelijk zelden of nooit tot wezenlijk inzicht of zelfs maar behoorlijke focus
en dus zelden of nooit tot iets goeds.
Doctor King zou afschuw hebben geuit, had hij het meegemaakt. Maar Malcolm
X?

In Thea Beckman’s * verbeelding, uit 1985, van de wereld 700 jaar na een
mondiale nucleaire oorlog en daaruit voortvloeiende catastrofes, zijn de
‘Merikanen’, de bewoners van de VS, door stralingsschade en voortdurende onderlinge
twisten zo primitief maar ook wild en onaanspreekbaar geworden, dat andere
volkeren die overleefden, hun kusten mijden. Misschien dat de twisten 700 jaar
eerder komen, zonder atoomoorlog. Misschien niet. Het gaat per slot van
rekening om God’s Own Country, althans één daarvan. Maar ik ben bang dat de
Creator de boel de boel laat, daar, als niet een begin gemaakt wordt met werkelijke gelijkberechtiging van de
zwarten, dus het ten opzichte van hen deconstrueren van het sociaal construct ‘Blanke’, naar het
voorbeeld dat ooit werd gegeven, door de zoon van de Creator.

* Thea
Beckman, Kinderen van Moeder Aarde, Lemniscaat 1985