Het is communis opinio dat de actuele VS presidentsverkiezingen
een nieuw dieptepunt markeren van democratie als politiek systeem.
En dat doen ze ook. Mits je dergelijke verkiezingen ziet als een geordende strijd
tussen mensen met ideeën, die wordt beslist doordat het kiezersvolk van de
ideeën kennisneemt en in vrijheid een keuze maakt opdat ze worden verwezenlijkt.
Maar daarmee krijgt het betreffende democratische proces een inhoud die
tegelijk veel te veel én veel te weinig pretendeert. En die zeker niet raakt
aan het meest wezenlijke van (democratische) verkiezingen.
Ideeën kunnen vergissingen bevatten, of zelfs één kolossale vergissing zijn. En
wie durft te beweren dat de kiezer als regel de ideeën begrijpt zoals bedoeld
en dus kan kiezen tussen wat werd voorgeschoteld? En het geval van de Verenigde
Staten, laat bij uitstek zien dat er soms veel meer in het geding is dan alleen
‘orde’ in een gevecht op het punt van ideeën. De VS is in velerlei opzicht
feitelijk een land in staat van burgeroorlog. Elders zou men al jaren geleden
de (vele) wapens hebben opgenomen en zijn begonnen elkaar te bestoken. Daar, in
de VS, gaat men naar de stembus. Geen vuile streek wordt geschuwd, inderdaad.
Maar alleen met het oog op de gang naar de stembus.
En bovenal: van de santenkraam van de democratie is maar één stelregel
werkelijk van belang en deze ene volstaat als bolwerk tegen de andere politieke
systemen die volgens Churchill zo veel slechter zijn: de beperking in tijd dat
iemand het hoogste ambt kan bekleden en de vredige, vrijwillige afstand van die
positie bij het bereiken van die tijdgrens. Niet de staatsgreep of de gestolen
stembuszege luiden het verval in van een democratisch land, maar de aanpassing
van regels waardoor de leider onafzetbaar wordt, of de perversie van die regels
bijv. door te alterneren als president en premier (zoals in Rusland en Turkije).
En omdat juist in echte of vermeende kwaliteit van ideeën altijd een pasklare reden
loert voor verlengd verblijf op de troon, is een land soms beter af met de
verkiezing van een paard als leider, dan van een politicus met ideeën. Dát
althans, had Caligula wellicht goed gezien.
Enfin, over de ideeën nu en wat er op het spel staat, daar in the States.
Als strijd van ideeën is de run off tussen Clinton en Trump sowieso een
hallucinerende vertoning en ervaring. Dat kon ook moeilijk anders, nu Trump
geen ‘ideeënman’ is, maar een archetypische Amerikaanse ‘hustler’, een door de
wol geverfde verkoper van spullen die je niet nodig hebt, maar toch koopt. Geen
Van Mierlo. Meer een Rutte. Okk voor Donald Trump geldt evenwel dat als hij dan
ideeën – oprispingen en gedachtespinsels veeleer – ventileert, men ze veelal verkeerd
verstaat en/of er onjuiste gevolgtrekkingen aan verbindt.
Een muur aan de Mexicaanse grens, het platbombarderen van allerhande vijanden, handelsverdragen opzeggen, kolenmijnen weer
open en de staalindustrie terug in de ‘Rustbelt’. Overduidelijke grootspraak en
wartaal, van het soort waartoe de koopman toevlucht neemt die bij scheiden van
de markt met onverkochte voorraad dreigt te blijven zitten. Het is bijna oneerlijk,
om die uitspraken serieus te nemen, om de spreker vervolgens af te branden of
als een gevaarlijke gek weg te zetten (zoals bijv. de NYT bestendig heeft
gedaan en nog doet).
Maar de echte ontsporing kwam met dat fragment uit een onderonsje met Billy
Bush; waarin The Donald ongebreideld afgeeft op vrouwen en snoeft over wat hij
allemaal klaarspeelt; en dat hem de das om heeft gedaan, naar het lijkt. ‘Kleedkamer
bralpraat’, volgens het Trump kamp, met welke typering het zijn kandidaat wilde
rechtvaardigen en verdedigen. En hier kun je perfect zien hoe dat dus kan gaan,
in democratische verkiezingen. Een derde deel van de Amerikanen neemt Trump
ineens serieus en ziet hem als een ‘predator’ en potentiële ‘Groper in Chief’.
Een ander derde deel van de Amerikanen nam Trump al serieus, doet zelf ook aan
kleedkamer bralpraat of zou er dolgraag aan doen en vindt Trump daarom eens te
meer de best denkbare kandidaat. Het eerste derde deel ziet het gewoon
verkeerd; natuurlijk wás het kleedkamer bralpraat. Het tweede derde deel trekt
de verkeerde conclusie. Mannen die brallen in de kleedkamer zijn namelijk notoire,
onherstelbare losers, die juist niets klaarspelen. De echte ‘gropers’ hoor je
niet, in de kleedkamer niet en daarbuiten ook niet. Te moe en te voldaan. Bill
Wyman stond bij de Stones concerten altijd zonder spektakel te bassen, maar
wist de meeste dames uit het publiek in bed te krijgen*. Geen wonder ook, dat
Trump een band voelt met Poetin. Nog zo’n lawaaierige minkukel die
overcompenseert in poses met ontblote torso, op paarden ook nog.
Trump gaat verliezen doordat het verkeerde derde deel van kiezers om de
verkeerde reden hem laat vallen. Praat me dus niet van ideeënstrijd.
En dan over wat op het spel staat.
Ik herinner mij een aflevering van ‘Top
Gear’, in 2007, dus de goeie tijd met Dubya Bush nog in het Witte Huis, waarin
het trio Clarkson, Hammond en May, bij wijze van ‘Urban Safari’ in Alabama
rondreed met slogans op de auto, waaronder ‘Hillary for President’ **. Dat was toen
al genoeg om ernstig bedreigd en met stenen bekogeld de staat uit gejaagd te
worden. En nu is dezelfde Hillary daadwerkelijk presidentskandidaat en zal ze
waarschijnlijk president worden. En wat doen die krijgszuchtige Red State rednecks,
allemaal in het bezit van een handvol handvuurwapens? Alabama afscheiden?
Schietend zich een weg naar DC banen om alles daar in de fik te steken? Nee, ze
gaan naar de stembus om op Donald Trump te stemmen, wetend al dat het niets zal
worden. En als het niets is geworden, gaan ze gewoon 4 of 8 jaar kankeren en in
de kroeg en op internet en in de kleedkamer op zwarten en vrouwen afgeven. Maar
dat is het dan ook.
Een triomf van democratie!
Het is weinig fraai dat Trump heeft gezegd te willen ‘bezien’ of hij een
nederlaag zal erkennen, als de nederlaag is gekomen. Belangrijker voor de democratie
in de VS nu, is evenwel dat Obama geen plannen heeft om te blijven zitten, ook
niet als Donald Trump zijn opvolger zou zijn. En dat Trump, verkozen en ev. herkozen,
over vier of acht jaar wellicht wel zou willen blijven zitten, dát gaan we zeer
waarschijnlijk niet meemaken.
* Aldus de herinnering aan een herinnering opgehaald door Willem Duys, die
buurman was van Bill Wyman in Vence (Fr) (zie ook DWD 17.05.2011)
** Top Gear jrg. 9 (2007), afl. 3
